Wet Season Pilots of the Mekong River Commission Protocols on Riverine Plastic Monitoring Programme (RPM) in Thailand
แหล่งทุน
Mekong River Commission (MRC) และ สำนักทรัพยากรน้ำแห่งชาติ
ส่วนงานหลัก
คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์
ผู้ดำเนินการหลัก
ผศ.ดร.อัจฉรา อัศวรุจิกุลชัย
ผู้ดำเนินการรอง
- National Mekong Committee Secretariats of Cambodia, Lao PDR, Thailand and Viet Nam
- Department of Hydrology and River Works, Ministry of Water Resources and Meteorology, Cambodia
- Natural Resources and Environment Research Institute, Ministry of Natural Resources and Environment, Lao PDR
- สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (Office of the National Water Resources )
- Southern Institute of Ecology, Ministry of Natural Resources and Environment, Viet Nam
- ผอ. ชลินศรี ไทยยิ่ง Water resources regional office 11
- จ่าเอก ศักดา สมศรี Department of Fishery
- นายศุภกิตติ์ ใสกระจ่าง Department of Fishery
- ผอ.ชาญยุทธ ชื่นตา Marine Department
- คุณบุญเลิศ แสงระวี EGAT
- Department of Disaster Prevention and Mitigation,Regional 13
- นายประเดิม ภาคแก้ว นายมนต์ชัย จันทร์ศิริ Pollution Control Department Regional 12
คำอธิบาย
โครงการนำร่องการทดลองใช้วิธีการและเครื่องมือในการติดตามตรวจสอบขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในแม่น้ำโขง (ประเทศไทย) ของคณะกรรมาธิการลุ่มแม่น้ำโขง เพื่อเตรียมความพร้อมในการติดตามตรวจสอบสถานะและแนวโน้มมลพิษของขยะพลาสติกในแม่น้ำโขง รวมถึงเพื่อรายงานสถานะการณ์และแนวโน้มในการประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบาย
เนื้อหา MU-SDGs Case Study
ความสำคัญ วัตถุประสงค์โครงการ
ลุ่มน้ำโขงเป็นหนึ่งในลุ่มน้ำที่ใหญ่ที่สุดและมีความหลากหลายทางชีวภาพมากที่สุดในโลก โดยแผ่ขยายออกไปมากกว่า 795,000 ตารางกิโลเมตร และขยายออกไปมากกว่า 5,000 กิโลเมตร ผ่าน 6 ประเทศ จีน พม่า ลาว ไทย เวียดนาม และ กัมพูชา อย่างไรก็ตามแม่น้ำโขงก็ยังเป็นหนึ่งใน 10 สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดมลพิษพลาสติกในทะเล
ในปี 2019 UNEP เห็นพ้องกับมาตรการที่มุ่งลดมลพิษจากพลาสติกทั่วโลกและการไหลของขยะพลาสติกลงสู่มหาสมุทร ด้วยความมุ่งมั่นของ 180 ประเทศ รวมถึงประเทศสมาชิก MRC จุดมุ่งหมายหลักคือการลดการใช้ผลิตภัณฑ์พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว
MRC และ UNEP ได้ดำเนินการตรวจสอบคุณภาพน้ำ รวมถึงการไหลของขยะพลาสติกลงสู่แม่น้ำโขง ในระยะแรกของโครงการ UNEP ส่งเสริมมาตรการตอบโต้ต่อขยะพลาสติกในทะเลในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้" (Counter MEASURE) ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากรัฐบาลญี่ปุ่น จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการระดับภูมิภาค การทำแผนที่ขีดความสามารถสำหรับมลพิษจากพลาสติกในลุ่มน้ำโขงและสนับสนุนโครงการนำร่องใน 4 ประเทศสมาชิกคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง ได้แก่ กัมพูชา สปป. ลาว ไทย และเวียดนาม
MRC และ UNEP ได้ตกลงร่วมกันในหลายด้าน รวมถึงการระบุแหล่งที่มาของขยะพลาสติก และการพัฒนาวิธีการที่เป็นมาตรฐานสำหรับการประเมินและติดตามขยะพลาสติกในแม่น้ำโขง มีเป้าหมายคือการให้ข้อมูลและข้อมูลเกี่ยวกับสถานะ และแนวโน้มมลพิษของขยะพลาสติกข้ามพรมแดนอย่างทันท่วงที และเพื่อรายงานสถานะและแนวโน้มเพื่อประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบาย
การดำเนินการ
ในการดำเนินการได้มีการจัดทำร่างมาตรฐานวิธีการในการติดตามตรวจสอบ และได้นำไปทดลองใช้วิธีการและเครื่องมือ (Protocols) ในการติดตามตรวจสอบสถานการณ์ขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่าง 4 ประเทศ ลาว เวียดนาม ไทย และ กัมพูชา ในกลุ่มสมาชิกประเทศ MRC สำหรับประเทศไทยพื้นที่ศึกษาบริเวณอำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี โดยวิธีการของโครงการนำร่องในการทดลองเก็บตัวอย่างขยะพลาสติกประกอบไปด้วย 3 วิธี
1.Sampling by fishing net at the community level ในระหว่างกิจกรรมการจับปลาของชาวประมงพื้นบ้านนั้นมักจะมีขยะพลาสติกเข้ามาติดกับอุปกรณ์ประมง จึงให้มีการรวบรวมและนับจำนวนขยะพลาสติก จัดรวบรวมเก็บใส่กล่องตามระยะเวลาที่กำหนด และนำมานับ ชั่งน้ำหนัก และ วิเคราะห์ผล เมื่อมีการดำเนินการในหลายชุมชนและผลลัพธ์ถูกลงจุดในแผนที่ จึงสามารถระบุพื้นที่ที่ปนเปื้อนจากพลาสติกได้ นอกจากนี้ยังมีส่วนช่วยในการทำความสะอาดแม่น้ำและสร้างความตระหนักรู้ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกลอยน้ำขนาดใหญ่ที่สามารถจับได้ในอวนจับปลา เนื่องจากโดยทั่วไปขนาดตาข่ายของอวนจับปลาโดยทั่วไปจะมากกว่า 10 มม. ขนาดเป้าหมายจะเป็นพลาสติกขนาดมาโคร (25 มม. – 1 ม.) และพลาสติกขนาดใหญ่ (> 1 ม.)
2.Sampling at artificial barriers (e.g. ports, dams, hydropower plants) เป็นการตรวจสอบจำนวนและปริมาตรของขยะพลาสติกที่ลอย หรือกองอยู่บริเวณสิ่งกีดขวาง หรือสิ่งก่อสร้างที่อยู่ในแม่น้ำ เช่น ท่าเรือ เขื่อน สะพาน เป็นต้น วิธีการนี้ช่วยให้ทราบปริมาณของขยะพลาสติกที่ลอยหรือสะสมอยู่ที่สิ่งกีดขวางในช่วงระยะเวลาหนึ่งๆ ในแม่น้ำ ณ ตำแหน่งที่คงที่ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่สะสมบริเวณสิ่งกีดขวาง ซึ่งสามารถติดตั้งสิ่งกีดขวางได้โดยการติดตั้งแผงกั้นเทียม ขนาดขยะพลาสติกเป้าหมายที่จะตรวจสอบด้วยวิธีนี้จะเป็นพลาสติกขนาดใหญ่ (25 มม. – 1 ม.) และพลาสติกขนาดใหญ่มากกว่า (> 1 ม.)
3.Sampling by towing a net from a boat (Macroplastics and Microplastics) พลาสติกขนาดกลางและเล็กที่ลอยอยู่จะถูกรวบรวมโดยตาข่ายแพลงก์ตอนที่ลากจากเรือ การสุ่มตัวอย่างโดยการลากตาข่ายจากเรือ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกลอยน้ำขนาดเล็กที่สามารถจับได้ด้วยตาข่ายแพลงก์ตอน เนื่องจากความกว้างของตาข่ายมักจะเล็กกว่า 1 เมตร ผลการเก็บตัวอย่างที่ได้มีความน่าเชื่อถือสูงกว่าวิธีการอื่นๆ สามารถรายงานปริมาณขยะพลาสติกเฉลี่ยต่อปริมาตรน้ำได้
ผลการดำเนินงาน
- ผลการสำรวจพื้นที่ศึกษาปริมาณขยะพลาสติกจากวิธีการต่างๆ ในบริเวณแม่น้ำโขง อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี
- ข้อเสนอแนะ เพื่อปรับปรุง พัฒนา คู่มือวิธีการตรวจสอบขยะพลาสติก และไมโครพลาสติกในแม่น้ำ
- การฝึกอบรม “MRC Riverine Plastic Monitoring Protocols” เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องจากประเทศสมาชิก MRC ทั้งสี่ประเทศ
การนำไปใช้ประโยชน์
เพื่อพัฒนาคู่มือวิธีการตรวจสอบขยะพลาสติก และไมโครพลาสติกในแม่น้ำ โดย MRC
ลุ่มน้ำโขงเป็นหนึ่งในลุ่มน้ำที่ใหญ่ที่สุดและมีความหลากหลายทางชีวภาพมากที่สุดในโลก โดยแผ่ขยายออกไปมากกว่า 795,000 ตารางกิโลเมตร และขยายออกไปมากกว่า 5,000 กิโลเมตร ผ่าน 6 ประเทศ จีน พม่า ลาว ไทย เวียดนาม และ กัมพูชา อย่างไรก็ตามแม่น้ำโขงก็ยังเป็นหนึ่งใน 10 สาเหตุหลักที่ทำให้เกิดมลพิษพลาสติกในทะเล
ในปี 2019 UNEP เห็นพ้องกับมาตรการที่มุ่งลดมลพิษจากพลาสติกทั่วโลกและการไหลของขยะพลาสติกลงสู่มหาสมุทร ด้วยความมุ่งมั่นของ 180 ประเทศ รวมถึงประเทศสมาชิก MRC จุดมุ่งหมายหลักคือการลดการใช้ผลิตภัณฑ์พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว
MRC และ UNEP ได้ดำเนินการตรวจสอบคุณภาพน้ำ รวมถึงการไหลของขยะพลาสติกลงสู่แม่น้ำโขง ในระยะแรกของโครงการ UNEP ส่งเสริมมาตรการตอบโต้ต่อขยะพลาสติกในทะเลในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้" (Counter MEASURE) ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากรัฐบาลญี่ปุ่น จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการระดับภูมิภาค การทำแผนที่ขีดความสามารถสำหรับมลพิษจากพลาสติกในลุ่มน้ำโขงและสนับสนุนโครงการนำร่องใน 4 ประเทศสมาชิกคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง ได้แก่ กัมพูชา สปป. ลาว ไทย และเวียดนาม
MRC และ UNEP ได้ตกลงร่วมกันในหลายด้าน รวมถึงการระบุแหล่งที่มาของขยะพลาสติก และการพัฒนาวิธีการที่เป็นมาตรฐานสำหรับการประเมินและติดตามขยะพลาสติกในแม่น้ำโขง มีเป้าหมายคือการให้ข้อมูลและข้อมูลเกี่ยวกับสถานะ และแนวโน้มมลพิษของขยะพลาสติกข้ามพรมแดนอย่างทันท่วงที และเพื่อรายงานสถานะและแนวโน้มเพื่อประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบาย
การดำเนินการ
ในการดำเนินการได้มีการจัดทำร่างมาตรฐานวิธีการในการติดตามตรวจสอบ และได้นำไปทดลองใช้วิธีการและเครื่องมือ (Protocols) ในการติดตามตรวจสอบสถานการณ์ขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่าง 4 ประเทศ ลาว เวียดนาม ไทย และ กัมพูชา ในกลุ่มสมาชิกประเทศ MRC สำหรับประเทศไทยพื้นที่ศึกษาบริเวณอำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี โดยวิธีการของโครงการนำร่องในการทดลองเก็บตัวอย่างขยะพลาสติกประกอบไปด้วย 3 วิธี
1.Sampling by fishing net at the community level ในระหว่างกิจกรรมการจับปลาของชาวประมงพื้นบ้านนั้นมักจะมีขยะพลาสติกเข้ามาติดกับอุปกรณ์ประมง จึงให้มีการรวบรวมและนับจำนวนขยะพลาสติก จัดรวบรวมเก็บใส่กล่องตามระยะเวลาที่กำหนด และนำมานับ ชั่งน้ำหนัก และ วิเคราะห์ผล เมื่อมีการดำเนินการในหลายชุมชนและผลลัพธ์ถูกลงจุดในแผนที่ จึงสามารถระบุพื้นที่ที่ปนเปื้อนจากพลาสติกได้ นอกจากนี้ยังมีส่วนช่วยในการทำความสะอาดแม่น้ำและสร้างความตระหนักรู้ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกลอยน้ำขนาดใหญ่ที่สามารถจับได้ในอวนจับปลา เนื่องจากโดยทั่วไปขนาดตาข่ายของอวนจับปลาโดยทั่วไปจะมากกว่า 10 มม. ขนาดเป้าหมายจะเป็นพลาสติกขนาดมาโคร (25 มม. – 1 ม.) และพลาสติกขนาดใหญ่ (> 1 ม.)
2.Sampling at artificial barriers (e.g. ports, dams, hydropower plants) เป็นการตรวจสอบจำนวนและปริมาตรของขยะพลาสติกที่ลอย หรือกองอยู่บริเวณสิ่งกีดขวาง หรือสิ่งก่อสร้างที่อยู่ในแม่น้ำ เช่น ท่าเรือ เขื่อน สะพาน เป็นต้น วิธีการนี้ช่วยให้ทราบปริมาณของขยะพลาสติกที่ลอยหรือสะสมอยู่ที่สิ่งกีดขวางในช่วงระยะเวลาหนึ่งๆ ในแม่น้ำ ณ ตำแหน่งที่คงที่ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่สะสมบริเวณสิ่งกีดขวาง ซึ่งสามารถติดตั้งสิ่งกีดขวางได้โดยการติดตั้งแผงกั้นเทียม ขนาดขยะพลาสติกเป้าหมายที่จะตรวจสอบด้วยวิธีนี้จะเป็นพลาสติกขนาดใหญ่ (25 มม. – 1 ม.) และพลาสติกขนาดใหญ่มากกว่า (> 1 ม.)
3.Sampling by towing a net from a boat (Macroplastics and Microplastics) พลาสติกขนาดกลางและเล็กที่ลอยอยู่จะถูกรวบรวมโดยตาข่ายแพลงก์ตอนที่ลากจากเรือ การสุ่มตัวอย่างโดยการลากตาข่ายจากเรือ วิธีนี้เหมาะสำหรับพลาสติกลอยน้ำขนาดเล็กที่สามารถจับได้ด้วยตาข่ายแพลงก์ตอน เนื่องจากความกว้างของตาข่ายมักจะเล็กกว่า 1 เมตร ผลการเก็บตัวอย่างที่ได้มีความน่าเชื่อถือสูงกว่าวิธีการอื่นๆ สามารถรายงานปริมาณขยะพลาสติกเฉลี่ยต่อปริมาตรน้ำได้
ผลการดำเนินงาน
- ผลการสำรวจพื้นที่ศึกษาปริมาณขยะพลาสติกจากวิธีการต่างๆ ในบริเวณแม่น้ำโขง อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี
- ข้อเสนอแนะ เพื่อปรับปรุง พัฒนา คู่มือวิธีการตรวจสอบขยะพลาสติก และไมโครพลาสติกในแม่น้ำ
- การฝึกอบรม “MRC Riverine Plastic Monitoring Protocols” เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องจากประเทศสมาชิก MRC ทั้งสี่ประเทศ
การนำไปใช้ประโยชน์
เพื่อพัฒนาคู่มือวิธีการตรวจสอบขยะพลาสติก และไมโครพลาสติกในแม่น้ำ โดย MRC
ความแตกต่าง หรือมีเอกลักษณ์ที่ต่างจากโครงการอื่น
เพื่อนำผลการปฏิบัติงานและการศึกษาในโครงการนำร่องครั้งนี้ไปปรับปรุงแก้ไขในการจัดทำคู่มือในการติดตามตรวจสอบขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในแม่น้ำ ในภูมิภาคลุ่มน้ำโขง
Key Message
โครงการนำร่องในการติดตามตรวจสอบขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในแม่น้ำโขง (Riverine Plastic Monitoring) ของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง เพื่อปรับปรุง และพัฒนาคู่มือวิธีการตรวจสอบขยะพลาสติก และไมโครพลาสติกในแม่น้ำโขง สำหรับการติดตามตรวจสอบระยะยาวถึงสถานการณ์ขยะพลาสติกและไมโครพลาสติกในแม่น้ำโขง ประเทศลุ่มแม่น้ำโขงทั้ง 4 ประเทศ
Links ข้อมูลเพิ่มเติม
- Protocol for Riverine Macroplastic Monitoring (https://www.mrcmekong.org/resource/bflvfj)
- Protocol for Riverine Microplastics Monitoring (https://www.mrcmekong.org/resource/bh5hvu)
- Protocol for Microplastic Monitoring in Fish (https://www.mrcmekong.org/resource/bhv7va)
สอดคล้องกับยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย
ยุทธศาสตร์ 3 “Policy Advocacy and Leaders in Professional / Academic Services”
Partners/Stakeholders
National Mekong Committee Secretariats of Cambodia, Lao PDR, Thailand and Viet Nam สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่าง
ภาพประกอบ
