โครงการ ขับเคลื่อนนโยบายการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero) แบบมีส่วนร่วม: ชุมชนต้นแบบคาร์บอนต่ำ กับ การท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหาร

รศ. ดร.สุกัญญา เสรีนนท์ชัย คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์

คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์

รศ.ดร. นพพล อรุณรัตน์

ผศ.ดร. ปรียาพร เกิดฤทธิ์

ผศ.ดร. กันต์ ปานประยูร

อ.ดร. ภาณุวัฒน์ ประเสริฐพงษ์

อ.ดร. วีณารัตน์ อุดทา

โครงการขับเคลื่อนนโยบายชี้นำสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ปีงบประมาณ 2567

เกาะลัดอีแท่นเป็นพื้นที่เกษตรกรรมและการท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่มีศักยภาพสูงในจังหวัดนครปฐม โดยชุมชนได้พัฒนาวิสาหกิจการท่องเที่ยวเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน โครงการนี้มุ่งเน้นการขยายพื้นที่เกษตรอินทรีย์ การพัฒนาเส้นทางท่องเที่ยว และส่งเสริมกิจกรรมที่ลดคาร์บอน เพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและดึงดูดนักท่องเที่ยวให้อยู่ในพื้นที่ได้นานขึ้น การสร้างกิจกรรมที่หลากหลาย เช่น การเวิร์คชอปเกษตรอินทรีย์และการแปรรูปผลิตภัณฑ์ จะช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจชุมชนและเพิ่มความยั่งยืนของการท่องเที่ยว  โดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้

1. เสริมพลังเครือข่ายชุมชนต้นแบบวิถีคาร์บอนต่ำ การท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์แบบมีส่วนร่วม สร้างสรรค์และยั่งยืน
2. สร้างสรรค์นวัตกรรมการสื่อสาร ผ่านแหล่งเรียนรู้ กิจกรรมท่องเที่ยว และหลักสูตรท้องถิ่น สู่ “คาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์” เชิงสร้างสรรค์และมีส่วนร่วมอย่างยั่งยืน
3. สร้างผู้นำการเปลี่ยนแปลง และขับเคลื่อนนโยบายพัฒนาชุมชนคาร์บอนต่ำ การจัดการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์แบบมีส่วนร่วม

4. ถอดบทเรียน วิเคราะห์ปัจจัยความสำเร็จ และสังเคราะห์โมเดลชุมชนต้นแบบวิถีคาร์บอนต่ำ การจัดการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์ แบบมีส่วนร่วมอย่างสร้างสรรค์และยั่งยืน

1. ศึกษา ทบทวน วิเคราะห์ข้อมูลของพื้นที่เกาะลัดอีแท่น
2. โครงการเสริมความรู้ การจัดการดิน น้ำและพืชเพื่อผลิตวัตถุดิบคาร์บอนต่ำ
3. โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ เทคนิคการเก็บข้อมูล และ การคำนวณการกักเก็บคาร์บอนและการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสำหรับการปลูกพืชเกษตรยืนต้น
4. โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการ พลังงานทางเลือก เพื่อวิถีคาร์บอนต่ำ และการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์
5. โครงการจัดทำและเผยแพร่สื่อเพื่อเตรียมพร้อมเกษตรกรสู่การรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์
6. จัดประชุมกลุ่มแกนนำภาคีเครือข่ายที่สนใจและสะดวกเข้าร่วมกระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรมการสื่อสารฯ
7. ปฏิบัติการสื่อสารแบบมีส่วนร่วมของแกนนำภาคีเครือข่าย

1. จัดประชุมกลุ่มแกนนำภาคีเครือข่ายที่สนใจและสะดวกเข้าร่วมกระบวนการสร้างสรรค์นวัตกรรมการสื่อสารฯ

   1) เวทีชุมชน

   2) สัมภาษณ์เชิงลึก

   3) (ร่าง) ธรรมนูญชุมชนฯ

2. จัดการอบรมเชิงปฏิบัติการ 3 โครงการ

   1) เสริมความรู้การจัดการดิน น้ำและพืชเพื่อผลิตวัตถุดิบคาร์บอนต่ำ

   2) เทคนิคการเก็บข้อมูล และการคำนวณการกักเก็บคาร์บอนและการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสำหรับการปลูกพืชเกษตรยืนต้น

   3) อบรมเชิงปฏิบัติการ พลังงานทางเลือก เพื่อวิถีคาร์บอนต่ำ และการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์

3. ปฏิบัติการสื่อสารแบบมีส่วนร่วมของแกนนำภาคีเครือข่าย 3 กิจกรรม

   1) ออกแบบและพัฒนาต้นแบบผลิตภัณฑ์นวัตกรรมอาหาร-เครื่องดื่มสุขภาพและคาร์บอนต่ำ ตามหลักคิด Future Food & BCG model ผสมผสานกับภูมิปัญญาท้องถิ่น 

   2) จัดทำและเผยแพร่สื่อด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน

   - เตรียมพร้อมเกษตรกรสู่การรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์  

   - พัฒนากิจกรรมท่องเที่ยวชุมชนคาร์บอนต่ำ

   3) ทำปุ๋ยหมักไม่กลับกอง ลดเผาเศษใบไม้ ลดฝุ่น ลดโลกร้อน

4. ค้นหาผู้นำการเปลี่ยนแปลงฯ ในระหว่างกระบวนการกิจกรรมโครงการต่าง ๆ ได้ผู้นำการเปลี่ยนแปลงจากหน่วยงานภาครัฐในท้องถิ่น ผู้ประกอบการด้านการท่องเที่ยวในชุมชน แกนนำกลุ่มวิสาหกิจชุมชน สื่อมวลชนท้องถิ่น จำนวน 27 คน
5. ปัจจัยความสำเร็จการขับเคลื่อนชุมชนคาร์บอนต่ำ การจัดการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์ – อยู่ระหว่างดำเนินการ
6. โมเดลการจัดการท่องเที่ยวเชิงเกษตร-วัฒนธรรมอาหารคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์ – อยู่ระหว่างดำเนินการ

ชุมชนเกาะลัดอีแท่น ต.ไร่ขิง ต.ทรงคนอง ต.บางเตย จ.นครปฐม

ภาคีเครือข่ายจาก 5 ภาคส่วน ดังนี้

1. ภาคประชาชน/แกนนำในพื้นที่

   - แกนนำกลุ่มวิสาหกิจชุมชนท่องเที่ยวเกาะลัดอีแท่น

   - ตัวแทนครู นักเรียน/เยาวชน

   - ผู้นำตามธรรมชาติ ผู้นำทางการ

   - เกษตรกร

   - ผู้นำทางศาสนา

2. ภาครัฐ

   - เทศบาลเมืองไร่ขิง

   - การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานราชบุรี-นครปฐม

   - สำนักงานเกษตรจังหวัด อำเภอ ตำบลในพื้นที่

   - สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด (ทสจ.) นครปฐม

   - สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดนครปฐม  

3. ภาคเอกชน

   - สามพรานโมเดล: เกษตรอินทรีย์ ธุรกิจเกื้อกูลสังคม

   - หอการค้าจังหวัดนครปฐม

   - สมาคมไทยท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์และผจญภัย (สทอ.)

   - บริษัททัวร์

4. ภาควิชาการ

   ทีมวิจัยสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยมหิดล เชี่ยวชาญด้านสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ การเกษตร พลังงานทางเลือกและเทคโนโลยีที่เหมาะสม เศรษฐศาสตร์เกษตร การสื่อสารสิ่งแวดล้อม สิ่งแวดล้อมศึกษา และพันธุกรรมพืช

5. ภาคสื่อมวลชน: สื่อท้องถิ่น สื่อส่วนกลาง