การประเมินวัฏจักรชีวิตของจานฟางข้าวและความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์กรณีศึกษา: ต้าบลหนองน้้าใส อ้าเภอภาขี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Abstract

การทานาข้าวถือเป็นแหล่งปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่สาคัญในภาคเกษตรกรรมของประเทศไทย โดยเฉพาะจากการเผา ชีวมวลหลังการเก็บเกี่ยว เนื่องจากเป็นวิธีกาจัดได้เร็วและใช้แรงงานน้อย ในทางกลับกันการเผาชีวมวลส่งผลให้เกิดมลพิษทางอากาศและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ด้วยเหตุนี้ จึงมีการนาชีวมวลจากฟางข้าวมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ เช่น จานฟางข้าว เพื่อเพิ่มมูลค่า ลดการเผา และทดแทนผลิตภัณฑ์จากพลาสติก งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินวัฏจักรชีวิตและความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์ของจานฟางข้าว การศึกษานี้ใช้หลักการประเมินวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ (Life Cycle Assessment: LCA) ขององค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากศูนย์ฝึกมีชีวิต ตาบลหนองน้าใส อาเภอภาชี จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า โดยเฉลี่ยจานฟางข้าวหนึ่งใบ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 15 เซนติเมตร น้าหนัก 12 กรัม ปล่อยก๊าซเรือนกระจก 0.0216 kg CO2e แต่ละกระบวนการมีการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ดังนี้ กระบวนการได้มาซึ่งวัตถุดิบ 0.0126 kg CO2e (58.52%), กระบวนการผลิต 0.0064 kg CO2e (29.58%), การขนส่ง 0.0003 kg CO2e (1.36%) และกระบวนการกาจัดซากหลังการใช้งาน 0.0023 kg CO2e (10.55%) และผลการวิเคราะห์ความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์พบว่า ต้นทุนรวมของการผลิตจานฟางข้าวเฉลี่ยต้นทุนต่อใบเท่ากับ 2.91 บาท จาหน่ายในราคา 5 บาท มีกาไรเฉลี่ยต่อใบอยู่ที่ 2.09 บาท จากข้อมูลข้างต้น แสดงให้เห็นว่าการผลิตจานฟางข้าวมีความคุ้มค่าทางเศรษฐศาสตร์ เนื่องจากมีอัตราส่วนผลตอบแทนต่อหน่วยที่ค่อนข้างสูง นอกจากนี้ ยังเป็นการเพิ่มมูลค่าให้กับวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรอย่างฟางข้าว ลดการเผาทาลายที่ก่อให้เกิดมลพิษ และสามารถต่อยอดในเชิงพาณิชย์และวิสาหกิจชุมชนได้อย่างยั่งยืน